تیمچه صرافیان آباده ؛ششمین بازارچه دائم صنایع دستی کشور
تیمچه کاروانسرای (کوچک) صرافیان آباده اثر به جا مانده از دوران قاجار در ۲ طبقه و ۳۶ حجره محلی برای داد و ستد بوده است. این بنا حدود ۱۲۰ سال پیش به دست توانای استاد رضا یزدی در بافت قدیم شهر و در بازار کهنه ساخته شده است. مساحت عرصه این بنا حدود ۱۰۸۰ متر مربع ،اعیانی دو طبقه حدود ۱۰۵۰ متر مربع است.
درب ورودی تیمچه از جنس چوب که حاشیه و چهار چوب آن به طرز زیبایی منبت کاری شده است و دو کوبه روی آن قرار داشته که کوبه سمت چپ مخصوص آقایان و کوبه سمت راست مخصوص خانم ها بوده است. سر در ورودی بنای تیمچه به صورت نیم دایره با اشکال شیر و گل و بوته گچکاری شده است. آب این ساختمان از چاه تامین می شده و از درب ورودی که وارد می شویم دو حجره در چپ و راست وجود دارد که محل کسب دو برادر بوده و روی سر این دو حجره هم دو اتاق است که محل استراحت بوده است. این ساختمان در دو طبقه ساخته شده که از اتاقهای بالا برای استراحت تجار و مسافرین استفاده می شده است. حوض سنگی بسیار زیبایی هم به ابعاد ۳*۴ متر در وسط حیاط واقع است. در ضمن درب حجره ها هم به صورت کشویی به طرف بالا و پایین باز و بسته میشود و سقف آنها به وسیله چوبهای حاشیه دار زیبایی به اندازه ۲۰*۳۰ سانتی متر پوشیده شده است و کف آنها باخشت های آجری مربع شکل فرش شده است مالک اصلی ساختمان حاج محمد صادق لطفعلی خان بوده که بعدها وی این بنا را به یک نفر شیرازی به نام حاج باقر می فروشد و از او به دو پسرش حاج احمد و حاج محمود صرافیان به ارث می رسد. آنها در این تیمچه به داد و ستد و بازرگانی مشغول میشوند و کالاهایی از قبیل چای قاسنی کشمش فرش بادام کتیرا صادر می شده و بیشترین واردات آنها خشکبار بوده است. در وسط حیاط این ساختمان قپانی ترازویی) بزرگ وجود داشته که اجناس تجاری به وسیله آن وزن میشده است. همچنین این دو برادر برای نذر خود در ایام سوگواری سید و سالار شهیدان (علیه السلام) بانی مراسم خطابه تعزیه و روضه خوانی در این محل بوده اند که منبری قدیمی از آن زمان هنوز در این ساختمان موجود است. یکی از حجره های این تیمچه به قرائت خانه مشهور است که محلی برای خواندن نشریات و روزنامه های منتشر شده در آن روزگاران بوده است.
در مورد نام گذاری این تیمچه به نام صرافیان اینگونه شنیده شده که چون این دو برادر از تجار متمول و سرشناس بوده اند و همچنین در زمینه شناسایی پول های خارجی تبحر داشته اند به آنها لقب صراف داده اند و صرافیان فامیل آنها شده و این تیمچه نیز به همین نام باقی مانده است.
این بنا به شماره و با ۱۹۳۲ در سال ۱۳۷۶ ثبت آثار ملی ایران گردیده ثبت گردیده است.
از تیمچه صرافیان آباده تا ششمین بازارچه دائمی صنایع دستی کشور
تیمچه در طی تاریخ سپری شده به دلایل متعدد چندین سال به حالت تعطیل درآمده بود نهایتا بنا در سال ۱۳۷۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و همچنین شهرداری آباده از مالکان مربوطه خریداری گردید و در طی سالهای متمادی مرمت قسمت های اصلی بنا توسط سازمان میراث فرهنگی انجام گردیده و هم اکنون نیز تخصیص ردیفهای بودجه ای و طی روند مرمتی قسمتهای باقیمانده ادامه دارد شهرداری آباده نیز با تخصیص بودجه به جهت خریداری و نصب کنتور و تابلوهای مرکزی برق کشیهای داخلی بنا و نورپردازی اصلی محوطه ، احداث سرویس بهداشتی و …. فرآیند قابل استفاده شدن مجموعه را تکمیل نمود تا نهایتا با تصمیم و پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و مجوز شورای اسلامی شهر آباده بنا گردید تا طبقه اول با هفده غرفه به اولین بازارچه دائمی صنایع دستی شمال فارس و ششمین بازارچه صنایع دستی کشور تبدیل گردد.
شرکت تعاونی هنرمندان مهبد هنرآباده در سال 1394 و پس از عقد تفاهم نامه با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس و نیز شهرداری آباده، به عنوان مجری بازگشایی تیمچه صرافیان پس از حدود 40 سال تعطیلی این مجموعه، مامور شد تا نسبت به فراخوان و استقرار هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی و هنرهای سنتی شهرستان و تحت نظارت ایشان اقدام نماید.
رشته های صنایع دستی و هنرهای سنتی فعال در بازارچه
خانواده ای از صنعتگران و هنرمندان با اخلاق و توانای شهرستان آباده در مجموعه تیمچه صرافیان گرد هم آمدند تا دست در دست هم بسترساز رشد و شکوفایی بیش از پیش هنر و حفظ میراث ماندگار فرهنگی این دیار باشند. حجره های فعال در مجموعه شامل رشته های منبت کاری سنتی آباده، فرش و گیوه دوزی آباده، چرم دوزی، پیکر تراشی و هنرهای چوبی، سرمه و ترمه دوزی، بافته های داری، گلیم،گبه، جاجیم و … هستند. هنرمندان زبده حاضر در مجموعه نمایشگاهی پر خط خال از نفیس ترین کالاهای صنایع دستی بومی ، از تولید تا فروش گرد هم آورده اند تا سوغاتی اصیل و ایرانی را پیشکش و ره توشه بازدیدکنندگان این مجموعه دیدنی، سازند.